Чӑваш Енри ял хуҫалӑх предприятийӗсенче юлашки ҫулсенче анлӑ сарӑлнӑ культурӑсенчен пӗри — куккурус. Маларах ӑна симӗс апатлӑх ӳстернӗ, халӗ вара тӗш тырӑлӑх та акаҫҫӗ.
Чӑваш Ен Ял хуҫалӑх министерствин пресс-служби пӗлтернӗ тӑрӑх, куккуруса 97 предприятире туса илеҫҫӗ. Вӗсенчен 11-шӗнче — тӗш тырӑлӑх.
Кӑҫал пирӗн республикӑра куккуруса 13,9 пин гектар ҫинче акса хӑварнӑ, ҫав шутран 1,8 пин гектарне — тӗш тырӑ валли. Ҫак культурӑна республикӑри 20 районта акса тӑваҫҫӗ, вӗсенчен 13-шӗнче — выльӑх-чӗрлӗх апачӗ валли. Хальхи вӑхӑтра 3,2 пин гектар ҫинчен силослӑх вырнӑ.
Вӑрнар районӗнче куккурус лаптӑкӗ 2466 гектар йышӑнать, Шупашкар районӗнче — 2085 гектар. Республикӑра туса илекен куккурусӑн пӗрре-виҫҫӗмӗш пайӗ ҫак икӗ муниципалитета тивет. Елчӗк районӗнче вӑл — 1,3 пин гектар, Комсомольски районӗнче — 1,2 пин гектар, Патӑрьел районӗнче — 1,1 пин гектар.
Чӑваш Енре ҫак кунсенче иртекен «Кӗр парнисем-2019» ял хуҫалӑх ярмӑрккинче ытларах сутакан апат-ҫимӗҫ шутӗнче — ҫӗрулми, сухан, кишӗр тата купӑста. Кунсӑр пуҫне — панулми, груша, пыл, йывӑҫ-тӗм хунавӗ, ешӗл ҫимӗс, аш-пӑш тата улма-ҫырла.
Чӑваш Енӗн Элтеперӗн Администрацийӗн пресс-службинче ӗнентернӗ тӑрӑх, лавккасенче ҫӗрулмин пӗр килограмне 11-24 тенкӗпе сутаҫҫӗ пулсан, ял хуҫалӑх ярмӑрккинче — 8-12 тенкӗпе.
Аса илтерер: ярмӑрккӑна республикӑри мӗнпур район-хулара йӗркеленӗ. Тӗрлӗ вырӑнта пурӗ 42 лапам ӗҫлет.
Ял хуҫалӑх ярмӑрккинче туяннӑ пахчаҫимӗҫе Шупашкарта пурӑнакан ватӑ ҫынсене тата сусӑрсене тӳлевсӗр леҫсе параҫҫӗ. Илнӗ продукцине машинӑна тиеме тата пушатма волонтерсем пулӑшаҫҫӗ.
Кӑҫал ҫӗрулми тупӑшӗ савӑнтарать. Анчах сутлӑх хакӗ пӗчӗк. Хальлӗхе пур районта та ҫӗрулмине пухса кӗртмен-ха.
Ҫӗрулми ыйтӑвӗ пирки ЧР Элтеперӗ МИХсен элчисемпе тӗл пулнӑ чухне калаҫнӑ. Хӑш-пӗр журналист ытлашши ҫимӗҫе типӗ ҫанталӑкран шар курнӑ регионсене ӑсатма сӗннӗ. Тӗслӗхрен, Иркутск облаҫне. Вырӑнтисем ҫӗрулмине укҫасӑрах ӑсатма хатӗр-мӗн.
«Ҫутҫанталӑкран шар курнӑ ҫынсене пулӑшма хатӗр ҫынсене тав. Пулӑшу пирки калас тӑк, эпир унашкаллине унччен те тунӑ, малашне те ҫапла пулӗ», - тенӗ Михаил Игнатьев. Элтепер каланӑ тӑрӑх, ку енӗпе йывӑрлӑхсем пулмӗҫ.
«Анчах ҫакна ял хуҫалӑх предприятийӗсен шучӗпе туни тӗрӗсех мар. 2010 ҫула астӑватӑп, республикӑра типӗ пулчӗ. Ун чухне ҫӗрулми регионта пулмарӗ. Ӑна Омск облаҫӗнчен, Алтай крайӗнчен кӳрсе килчӗҫ ун чухне ҫӗрлуми 60 тенке ҫитрӗ. Анчах никам та ҫӑхавламан, пурте илнӗ. Ҫавӑнпа йӑлтах тупӑшлӑ условисемпе пулмалла», - ҫапла ӑнлантарнӑ Элтепер.
Кӑҫал, чӑнах та, ҫӗрулми тупӑшӗпе савӑнтарать. Анчах унӑн хакӗ «иккӗмӗш ҫӑкӑра» ҫитӗнтерекенсене тивӗҫтерет-и?
Ҫӗрулми ӑнса пулнӑшӑн савӑнмалла-ха, анчах япӑх енӗ те пур: унӑн хакӗ пӗчӗк. Хуҫалӑхсем пӗр килограма 6,5 тенкӗпе сутаҫҫӗ, ахаль ҫынсенчен вара 3-4 тенкӗпе кӑна пуҫтараҫҫӗ. ЧР ял хуҫалӑх министрӗ Сергей Артамонов пӗлтернӗ тӑрӑх, тухӑҫ лайӑх чухне ҫӗрулмие тӳрех сутма йывӑр. «Кӑҫал уйӑракан, ҫӑвакан, федераци сечӗсен центрне илсе ҫитерекен пӗрремӗш кооператив пулӗ», - тенӗ министр.
Палӑртмалла: халӗ хуҫалӑхсенче ҫӗрулми пуҫтарас ӗҫ малалла пырать. 6.5 пин гектартан 2-пинӗшне пухса кӗртнӗ.
Ӗнер, авӑн уйӑхӗн 11-мӗшӗнче, Вӑрнар районӗнчи Авӑр Ҫырми ялӗ ҫывӑхӗнчи уй-хирте тыр-пул вырнӑ чухне пӑтӑрмах сиксе тухнӑ. Ӗҫленӗ вӑхӑтрах комбайн ҫунма тытӑннӑ.
Инкеклӗ лару-тӑру министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, комбайн тӗппипех ҫунса кайнӑ. Вӑл мӗншӗн мӑкӑрланма тытӑннине халӗ уҫӑмалатаҫҫӗ.
Палӑртмалла: кӑҫал вырма вӑхӑтӗнче кунашкал пӑтӑрмах Пӑрачкав районӗнче те пулнӑ. Унта та комбайн ҫунма тытӑннӑ. Анах ун чухне пушара часах сӳнтернӗ, ял хуҫалӑх техникин двигатель отсекӗ тата кустӑрмисем сиенленнӗ.
Вӑрнар районӗнче пурӑнакан Алексей Фадеев 17 ҫул ӗнтӗ ӗнесем тытать. Унӑн – ферма.
Алексей патшалӑх программине хутшӑнса 10 миллион тенкӗ грант ҫӗнсе илнӗ. Сӑмах май, вӑл унта пӗрре мар хутшӑннӑ. Условисемпе килӗшӳллӗн, патшалӑх проект суммин 60 прцентне финанс тӗлӗшӗнчен пулӑшать.
«Ферма хута ямашкӑн патшалӑх 8 миллион тенке яхӑн памалла. Ытти – хамӑрӑн. Пӗтӗмпе ферма 14 миллион тенке яхӑн кайса ларӗ. Резин матсем, ҫутӑ, вентиляци пулӗ», - каласа кӑтартнӑ фермер.
Кунсӑр пуҫне Алексей Фадеевӑн хуҫалӑхӗнче 100 ӗне вырнаҫмалӑх ферма хута каять ӗнтӗ. Ӗҫсене вӗҫленӗпе пӗрех, кирлӗ оборудование туяннӑ палӑртмалла: фермер патшалӑх пулӑшнипе сӗт нумай паракан 15 ҫамрӑк ӗне туяннӑ. Ку кӑна мар, вӑл выльӑх шутне ӳстересшӗн, пӑрусем валли тепӗр корпус тӑвасшӑн.
Раҫҫейӗн ял хуҫалӑх надзорӗн Чӑваш Республикинчи тата Чӗмпӗр облаҫӗнчи управленийӗ ҫӗр улми ракӗ пирки асӑрхаттарать. Унпа чирлӗ тымар ҫимӗҫе асӑрхасан специалистсене пӗлтерме сӗнет.
Ҫӗр улми ракӗ хӑрушӑ карантин объекчӗ шутланать иккен. Ӑна Synchytrium endobioticum (Schilbersky) Percival текен кӑмпа пуҫарать. Рак ҫӗр улмин мӗнпур пайне сиенлетет. Ҫав шутра — ҫулҫине, чечекне. Вӑл тымара кӑна лекмест-мӗн. Рак палли — чечеклӗ купӑста евӗр кӑтрашка ӳссе ларни.
Мӑкӑль виҫи тӗрлӗрен пулать. Пӗчӗк пӑрҫа евӗрлинчен пуҫласа тымар ҫимӗҫрен иртекенни таранах. Ҫӗр айӗнче ӳснӗ мӑкӑль шурӑ тӗслӗ, ҫӗр ҫинче аталанни — симӗс. Юлашкинчен ҫавсем хуралса ҫӗрсе каяҫҫӗ.
Ракпа чирлӗ ҫӗр улмине асӑрхасан специалистсене пӗлтермелле.
Чӑваш Енре «Кӗр парнисем» ял хуҫалӑх ярмӑрккине ирттересси йӑлана кӗнӗ. Кӑҫал та вӑл кӗҫех пуҫланӗ.
Ярмӑрккӑ авӑн уйӑхӗн 7-мӗшӗнче ӗҫлеме тытӑнӗ. Яланхи пекех унта пахча ҫимӗҫ, улма-ҫырла, фермерсен продукцине туянма май пулӗ. Ярмӑрккӑра ял хуҫалӑх предприятийӗсем хӑйсен продукцине Шупашкар ҫыннисемпе хӑнисене кӑтартма пултараҫҫӗ, сутаҫҫӗ. Ҫынсем вара пахалӑхлӑ ҫимӗҫе йӳнӗрех хакма туянма пултараҫҫӗ.
Ярмӑрккӑ «Ҫурҫӗр» суту-илӳ комплексӗнче, «Кӑнтӑр-хӗвеланӑҫ» суту-илӳ комплексӗнче, «Николаевски» суту-илӳ комплексӗнче, «Шупашкар» универмаг хыҫӗнчи пасарта ӗҫлӗ. Ял хуҫалӑх продукцине юпа уйӑхӗн 6-мӗшӗччен туянма май пулӗ.
Чӑваш Енри пыл хурчӗсене почтӑпа Челепине ӑсатнӑ. EMS посылка ҫине «Осторожно! Живые пчелы! Не переворачивать, на солнце не держать» (чӑв. Асӑрханӑр! Чӗрӗ вӗлле хурчӗсем! Ҫавӑрма юрамасть, хӗвел ҫинче тытмалла мар) тесе ҫырса хунӑ. Раҫҫей почтин Чӑваш Енри филиалӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, вӗлле хурчӗсене Александр Кислых фермер ӑсатнӑ.
«Хурт амипе пӗрлех ытти хурт та кирлӗ. Ӗҫ хурчӗсем типӗ апата ҫиеҫҫӗ, вӗсем ама сӗчӗ кӑлараҫҫӗ. Унпа хурт амине тӑрантараҫҫӗ», – ӑнлантарнӑ почтӑра Александр Кислых фермер.
Чӑваш Енри вӗлле хурчӗсене почтӑпа пӗрре кӑна мар ӑсатаҫҫӗ иккен. Ятарлӑ контейнерсенче каяҫҫӗ вӗсем. Чӑваш Енри вӗлле хурчӗсене почтӑпа маларах Питӗре тата Солнечногорска ӑсатнӑ. Ветеринари свидетельствине те пӗрле хураҫҫӗ.
Ҫӗрпӳ районӗнчи хресчен хресчен хӑй туса илекен продукцие чикӗ леш енне ӑсатать.
Чӑваш Енӗн Ял хуҫалӑх министерствинче пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫав ҫын — Андрей Васильевич Хорошавин усламҫӑ. Ҫӗр ӗҫӗпе вӑл Ҫӗрпӳ районӗнчи Иккӗмӗш Вӑрманкас тӑрӑхӗнче тӑрӑшать.
Чӑваш хресченӗ чикӗ леш енне, Европӑна, вика ӑсатнӑ. Россельхознадзорӑн Чӑваш Енри тата Чӗмпӗр облаҫӗнчи управленийӗн ветеринари тӗрӗслевӗн тата Раҫҫей чиккинчи тата транспортри тӗрӗслевӗн пайӗ тӗш тырӑна пахаланӑ. Выльӑх апачӗллӗх вика Раҫҫейӗн тата Евросоюзӑн ветеринари нормисене тивӗҫтернӗ. Россельхознадзорӑн Чӑваш Енри тата Чӗмпӗр облаҫӗнчи управленийӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, тӗрӗсленӗ мӗнпур парти — 22 тонна вика — Польшӑна кайма юрӑхлине палӑртнӑ.
+0.3 °C